انواع سیستمهای کدگذاری (کدینگ) اقلام فنی و غیرفنی

معرفی سیستم های کدینگ

در این نوشتار، به برخی از کدینگ های متداول و مهم در ایران و دنیا بطور اجمالی اشاره شده است. آنچه که بسیار حائز اهمیت است؛ این است که هر سیستم کدینگی برای هدف و نیاز خاصی طراحی شده است. لذا واقعا نمی توان یک کدینگ را در دنیا مبنا قرار داد و آنرا برای هر شرکت و یا سازمانی بکار برد.

از طرفی، نیازها، اهداف و ماموریت های هر سازمان با سازمان دیگر متفاوت می باشد. لذا کدینگ های موجود بطور کامل نمی تواند نیازها و اهداف هر سازمان را پوشش دهد.

برای توضیحات بیشتر این موضوع ابتدا باید انواع کدینگ به لحاظ جغرافیایی و کارکرد، مطرح گردد:

سیستم های کدینگ بین المللی

هدف از اجرای این سیستم ها، دستیابی به آمارهای کلان اقتصادی، صنعتی، برقراری تعاملات و ارتباطلات کالایی بین کشورها و سازمان ها و مدیریت جریان های فیزیکی و اطلاعاتی اقلام می باشد. مانند سیستم های کدینگ NATO, CPC, ISIC, UNSPSC, HS, GS1, … .  که هرکدام به تفصیل در مطالب بعدی توضیح داده شده اند.

سیستم های کدینگ ملی

هدف از اجرای سیستم های کدینگ ملی، کمک به کنترل و دستیابی به آمارهای کلان تولید، واردات و صادرات، اطلاع رسانی ملی اقلام، کمک به جلوگیری از قاچاق کالا و … می باشد.

سیستم های کدینگ ملی به لحاظ نوع طراحی و الزامات اجرایی نمی توانند در داخل سازمان ها موفق عمل کنند و اصولا پیاده سازی چنین سیستم هایی برای مدیریت اقلام داخل یک سازمان مفید نیستند. مانند کدینگ های ملی، ایرانکد، کدملی ژاپن، کد ملی آلمان و … .

سیستم های کدینگ سازمانی                                                                       

اگر در یک سازمان یا شرکت، تنوع اقلام به بیش از 2000 فلم کالا برسد، اصولا مدیریت اطلاعات این اقلام و به تبع آن استفاده اطلاعات اقلام در اصطلاحا سیستم های بالا دستی دچار مشکل می گردد. بخصوص سازمان هایی که دارای پراکندگی جغرافیایی هستند، این مشکل بیشتر به چشم می خورد؛ لذا سیستم کدینگی به روز و کارآمد نیاز دارند تا اطلاعات اقلام خود را با یک زبان مشترک علمی و به طور یکپارچه ثبت، نگهداری و استفاده نمایند.

تا عملیات عملیات زنجیره تامین شامل برآورد، خرید، حمل و نقل، ذخیره سازی، نگهداری و تعمیرات و سایر فرآیندهای خود را بهینه و موثر انجام دهند. در چنین شرایطی این سازمان به شدت نیازمند یک سیستم کدینگ سازمانی به روز و کارآمد می باشد.

سیستم های کدینگ شرکتی، بنا به سیاست ها، اهداف و برنامه ریزی های آن سازمان طراحی، پیاده سازی و نگهداری می شوند. لذا نسخه قابل تجویز قطعی برای یک سازمان، پیاده سازی بومی آن شرکت می باشد.

در ایران از سال 1381 تا کنون، شرکت پردازشگران نواندیش[1] توانسته است، سیستم کدینگ سازمانی کارآمدی را در شرکت ها  و سازمان های مختلف، پیاده سازی نماید.  البته سیستم های کدینگ خارجی نیز  از زمان های قدیم تاکنون، در برخی از سازمان و شرکت های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. مانند سیستم کدینگ MESC که در صنعت نفت، پتروشیمی و گاز استفاده شده است.

مانند سیستم کدینگ سما(سیستم مدیریت اطلاعات اقلام) و یا سیستم کدینگ MESC

مربوط به شرکت Shell هلند و … .

تاریخچه سیستم های کدینگ در ایران

• در ایران تا سال 1375(1997 میلادی) سیستم های کدگذاری بومی که از کیفیت و استاندارد مناسبی برخوردار باشند، وجود نداشت.
• از سال 1375 تا 1379 به مدت 5 سال تحقیقات در زمینه طراحی یک سیستم کدینگ استاندارد بومی در سپاه آغاز شد. و در سال 1380 نرم افزار windows این سیستم تحت عنوان سماپل (سیستم مدیریت اطلاعات پایه لجستیک) طراحی گردید. این سیستم کدینگ از سال 80 تا کنون توانسته است بالغ بر 2،500،000 قلم کالای سازمانی خود را کدگذاری نماید. شرکت پردازشگران نواندیش این افتخار را دارد که از سال 1381 تا 1395 به مدت 16 سال طراح و پشتیبان نرم افزار سماپل بوده است.
• در سال 1384، ایرانکد(که بر مبنا و پایه سماپل توسعه یافته است)، در مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات، وابسته به وزارت بازرگانی در ایران شروع بکار کرد.

شرکت پزدازشگران نواندیش در سال های 1384 تا 1386 طراح و پشتیبان نرم افزار ایران کد بوده است.

• در سال 1386 گروهی از مهندسین با تجربه و خبره در حوزه کدینگ اقلام، موفق به تولید و طراحی نرم افزار سما (سامانه مدیریت اطلاعات اقلام) در شرکت پردازشگران نواندیش گردیدند. این سیستم کدینگ سازمانی در شرکت های مخلتفی در ایران و حتی خارج از کشور مانند عراق و ونزوئلا بکارگیری گردید.

تاریخچه کدینگ در جهان

• درسال 1914 میلادی توسط گروهی از کارشناسان BPM وابسته به شرکت Shell هلند، سیستمی تحت عنوان  MESC[2]  طراحی کردند.
• در 1995 میلادی اطلاعات MESC به نرم افزار CMT[3] انتقال یافت و تا به امروز مدیریت اطلاعات اقلام MESC از طریق این نرم افزار انجام می شود.
• در سال 1931 میلادی نیز نمانکلاتور بین المللی تعرفه گمرکی [4]HS طراحی گردید.
• در سال 1946 میلادی توسط کمیسیون آمار سازمان ملل متحد (UNSC[5]) سازماندهی شد. تلاش های این کمیسیون منجر به طراحی و تصویب سیستم های طبقه بندی زیر گردید:
  • سيستم طبقه بندي استاندارد بين المللي صنعتی [6]ISIC كه برخي از تحقيقات و پژوهش هاي مرتبط در ايران از دسته بندي اين سيستم استفاده كرده اند و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز آن را به فارسي ترجمه نموده و توسعه داده است.
• سيستم طبقه بندي محوري محصولات CPC[7] اين سيستم توسط مركز آمار ايران به فارسي ترجمه و در قالب كتاب طبقه بندي محوري محصولات ايران (1378) منتشرشده است.
• سیستم طبقه‌بندی استاندارد محصولات و خدمات سازمان ملل UNSPSC[8]
• در سال 1949 میلادی نیز سیستم کدینگ ناتو NCS[9] طراحی شد.

بزر گترین سيستمي است كه براي كدگذاري اقلام تداركاتي و ايجاد”كاتالوگ طرف خريدار”  در دنيا به کار گرفته می شود. اين سيستم، علاو ه بر تخصيص كد به هر

قلم كالاي تدارك شده، كاتالوگ كالا را نيز فراهم ميكند كه نيازهاي اطلاعاتي كاربران قلم كالا در آن برآورده می شود. سيستم كدگذاري ناتو، در بخش نظامي و غيرنظامي آمريكا و بخش نظامي كشورهاي عضو پيمان ناتو و ديگر كشورهاي هم پيمان )مانند استراليا، عربستان، مصر، افريقاي جنوبي و …) استفاده می شود.

• سيستم طبقه بندي استاندارد بین المللی تجارت (SITC[10]) كه براي دسته بندي و انتشار آمارهاي مربوط به صادرات و واردات كالاها در كشورهاي دنيا استفاده می شود. این سیستم در ایران تا به حال ترجمه نشده و استفاده نمی شود.

• سیستم کدینگ GS1[11] که یک سیستم بین المللی می باشد، در سال 1974 در آمریکا شروع به کار کارد و مقر فعلی آن در کشور بلژیک می باشد. تقریبا اغلب کشورهای دنیا عضو این سیستم بین المللی می باشند. ایران از سال 1363 عضو این سیستم شده است و خدمات مربوط به این سیستم را مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ایران به عهده دارد. این سیستم به کدگذاری اقلام  عمده و قابل عرضه در فروشگاه ها و سوپرمارکت ها، می پردازد و با ثبت اطلاعات آنها در بستر اینترنت و با اتصال هر مرکز فروش آن اقلام به شبکه اینترنت، اطلاعات تمامی اقلام کدگذاری شده قابل دسترس آنها می باشد.هر روز هزاران نفر اقدام به خرید مایحتاج خود از این فروشگاه ها و مراکز خرید می نمایند و ساز و كار هماهنگي و گردش اطلاعات در اين زنجيره به عهده این سیستم كدينگ می باشد.

سیستم استانداردهای GS1، امکان شناسایی دقیق، ضبط و گردآوري و به اشتراك گذاري اطلاعات محصولات، دارایی ها، خدمات و مكانها را فراهم نموده است. اين امر بواسطه استانداردهای ذخیره اطلاعات و حاوی داده ها مانند بارکدها و تگ های RFID صورت می گیرد.

• سیستم های پارت نامیرینگ(PN[12]): برخی از شرکت های تولیدکننده و توزیع کننده برای مدیریت و شناسایی تجهیزات، ماشین آلات و ابزارآلات و قطعات یدکی مرتبط وبرقراری ارتباط بین آنها، اقدام به طراحی سیستم های کدگذاری تحت عنوان سیستم های پارت نامبرینگ نموده اند. این امر موجب ایجاد زبان مشترک و پل ارتباطی بین مشتریان و این شرکت ها می گردد و بواسطه چنین سیستم هایی خرید قطعات با درستی بسیار بالایی صورت می گیرد. و شرکت ها بواسطه آن می توانند، قطعات یدکی محصولات خود را در بازار فروش و مدیریت نمایند. این سیستم ها منجر به طراحی کاتالوگ های قطعات یدکی(SPC[13])  می گردند. نمونه این نوع سیستم در شرکت های بنز، تویوتا، کوماتسو و … دیده می شود.
• سیستم eCl@ss استانداردی بين المللی برای طبقه بندی يکسان و واحد محصولات ، مواد و خدمات در سرتاسر زنجيره تامين است. علاوه برفراهم کردن توصيف هر محصول به روشی منحصر به فرد، امکان گروه بندی محصولات و نظام سازماندهی داخلی شرکت را بر اساس ويژگيهای کد گروه محصولات فراهم می کند.eCl@ss  در  سال ٢٠٠٠ توسط سازمان eCl@ss  مديريت شده و توسعه يافته است. مقر اين سازمان در شهر کلن آلمان می باشد. کارکردی شبیه سیستم طبقه بندی UNSPSC را داراست.

مقایسه انواع سیستم های کدینگ

B.O.M	ارائه کاتالوگ الکترونیکی	توصیف	طبقه بندی	کدینگ
	√	√	√	NATO
			√	ISIC
			√	CPC
			√	UNSPSC
			√	HS
		√	√	eCl@ss
	√	√		GS1
	√	√	√	ایرانکد
		√	√	MESC
√	√	√	√	سما

 

[1]  www.pardco.com

[2] – MESC: Material and Equipment Standards and Code

[3] – CMT: Catalogue Management Tool

[4] – HS: Harmonized System

[5] UNSC: United Nation Commission statistics

[6] ISIC: International Standard Industrial Classification of All Economic Activities

[7] CPC: Central Product Classification

[8] UNSPSC: United Nations Standard Products and Services Code

[9] NCS: NATO Codification System

[10] SITC: Standard International Trade Classification

[11] GS1: Global Standard 1

[12] PN: Part Number

[13] SPC: Spare Part Catalogue